1.

ΕΙΣΑΓΩΓΗ

Από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα οι λοιμώξεις του χειρουργικού τραύματος απειλούν
σοβαρά την ανθρώπινη ζωή.
Ο Anderson et all (2008) αναφέρει ότι ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που
συμβάλλει στην ανάπτυξη λοίμωξης του χειρουργικού τραύματος είναι και το
περιβάλλον του χειρουργείου και εστιάζεται σε ορισμένα σημεία όπως την διάρκεια του
χειρουργικού πλυσίματος την αντισηψία του δέρματος, την διάρκεια της επέμβασης,
τον αερισμό των χειρουργείων, την αποστείρωση των χειρουργικών εργαλείων και την
πτωχή χειρουργική τεχνική.
Οδηγίες και συστάσεις για την πρόληψη των λοιμώξεων του χειρουργικού πεδίου που
έχουν σχέση με τον χώρο του χειρουργείου έχουν δημοσιευθεί και αναθεωρηθεί
τελευταία το 1999 από το κέντρο πρόληψης και ελέγχου ασθενειών (C.D.C).
Έκτοτε δεν υπήρχε νέα αναθεώρηση εκτός από μια πρόσφατη δημοσίευση του 2008
που προέρχεται, από την (society for Health care Epidemiology of America) και
αναφέρεται σε μερικές αναθεωρήσεις που προκύπτουν από πλέον βιβλιογραφία
(Κομποροζος 2007).
Οι συγγραφείς της παρούσας βιβλιογραφικής κριτικής ανασκόπησης θα προσπαθήσουν
μέσω βιβλιογραφίας, νέων ποσοτικών ερευνών να εντοπίσουν νέα δεδομένα που
αφορούν την πρόληψη λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος στον χώρο του
χειρουργείου έχοντας σαν βάση τους τις κατευθυντήριες οδηγίες του κέντρου ελέγχου
και πρόληψης ασθενειών του 1999.

Η LITSKH (1974) αναφέρει ότι «Ο ΘΑΝΑΤΟΣ ΑΠΟ ΛΟΙΜΩΞΗ ΔΕΝ

ΘΕΩΡΕΙΤΑΙ ΦΟΝΟΣ ΓΙΑΤΙ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΔΕΝ ΒΛΑΠΤΕΙ ΣΚΟΠΙΜΑ. ΑΝ
ΟΜΩΣ ΤΟ ΠΡΟΣΩΠΙΚΟ ΓΝΩΡΙΖΕΙ ΟΤΙ ΜΙΑ ΤΕΧΝΙΚΗ ΤΟΥ ΕΙΝΑΙ
ΛΑΝΘΑΣΜΕΝΗ ΚΑΙ ΕΞΑΚΟΛΟΥΘΕΙ ΝΑ ΤΗΝ ΕΦΑΡΜΟΖΕΙ ΑΡΑ ΔΕΝ
ΕΙΝΑΙ ΕΝΟΧΟ ΓΙΑ ΦΟΝΟ?

Σκοπός και ερευνητικό ερώτημα προς απάντηση είναι ο εντοπισμός νέων δεδομένων
για πρόληψη της μάστιγας των λοιμώξεων στον χώρο του χειρουργείου τα οποία θα

1
συμβάλουν στην μείωση των μετεγχειρητικών λοιμώξεων οι οποίες σήμερα ακόμη
αποτελούν απειλή για την ανθρώπινη ζωή.

2. ΚΥΡΙΩΣ ΜΕΡΟΣ

2.1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ Ι: ΕΝΟΙΟΛΟΓΙΚΟ ΚΑΙ ΘΕΩΡΗΤΙΚΟ ΠΛΑΙΣΙΟ

Βασικές έννοιες που έχουν χρησιμοποιηθεί στην παρούσα βιβλιογραφική ανασκόπηση

είναι το χειρουργικό τραύμα, οι μετεγχειρητικές λοιμώξεις, ο χώρος του χειρουργείου
το κέντρο ελέγχου και πρόληψης ασθενειών, και ο Αμερικάνικος Σύνδεσμος
Νοσηλευτών χειρουργείου.

2.2 Ορισμοί:

2.2.1 Μετεγχειρητική λοίμωξη σύμφωνα με τους Horan et all (1992) ορίζεται η

λοίμωξη του χειρουργικού τραύματος η οποία παρατηρείται μέχρι κα 30 ημέρες από
την χειρουργική επέμβαση ή μέχρι και ένα χρόνο εάν έχει τοποθετηθεί ξένο σώμα.

2.2.2 Χειρουργικό τραύμα ορίζεται όλο το πεδίο από το δέρμα μέχρι το βάθος της
περιοχής που χειρουργείται όπου φθάνουν τα χέρια μας και τα χειρουργικά εργαλεία
(Peterson 2007).

2.2.3 Το κέντρο ελέγχου και πρόληψης ασθενειών (C.D.C) ιδρύθηκε το 1946 στην
Ατλάντα με αρχικό σκοπό την πρόληψη και καταπολέμηση της Μαλάριας. Σήμερα
αποτελεί την κυριότερη πηγή γνώσεων για θέματα πρόληψης και προαγωγής της υγείας
διεθνώς.

2.2.4 Ο Αμερικάνικος Σύνδεσμος Νοσηλευτών χειρουργείου (A.O.R.N) είναι ένας

διεθνείς οργανισμός που αντιπροσωπεύει πάνω από 46767 νοσηλευτών χειρουργικών
αιθουσών σε περισσότερους από 389 χώρους στις ΗΠΑ και σε όλο τον κόσμο.

2
2.2.5 Χειρουργική Αίθουσα είναι ο χώρος όπου διεξάγονται οι χειρουργικές
επεμβάσεις.

2.3 Ιστορική Αναδρομή των Χειρουργικών Λοιμώξεων.

Οι χειρουργικές επεμβάσεις στα μέσα του 19ου αιώνα εξελίσσονταν συχνά σε

θανατηφόρο διαδικασία εξαιτίας των μετεγχειρητικών λοιμώξεων. Οι χειρουργημένοι
ασθενείς ανέπτυσσαν συνήθως «αντιδραστικό πυρετό» και ακολουθούσε εκροή πύου
από την τομή, σήψη και συχνά θάνατος. (Ρουμπελάκη 2008).
Απεικονίζοντας καλά την ψηλή θνησιμότητα μετά από μια χειρουργική επέμβαση που
ορισμένες φορές έφθανε στο 40-60% με κύρια αιτία τις μετεγχειρητικές λοιμώξεις ένας
Σκοτσέζος ιατρός ο James Simpson (1811-1870) έλεγε χαρακτηριστικά ότι ένας
στρατιώτης σε ένα χειρουργικό τραπέζι είχε περισσότερες πιθανότητες να πεθάνει παρά
αν βρισκόταν στρατιώτης, στην μάχη του Βατερλό. (Peterson 2008).
Η χρήση των αντιβιοτικών μετά το 1940 η οποία προκάλεσε μάλιστα προσδοκίες για
πλήρη έλεγχο των λοιμώξεων δεν έφερε τα αναμενόμενα αποτελέσματα.
Την δεκαετία του 1970 άρχισε ή διερεύνηση των παραγόντων κινδύνου για την
εμφάνιση των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος.
Το 1999 το κέντρο ελέγχου και πρόληψης ασθενειών (C.D.C) με σκοπό την πρόληψη
της μάστιγας των μετεγχειρητικών λοιμώξεων ανέδειξε μετά από πολυπαραγοντικές
αναλύσεις ειδικούς παράγοντες που συμβάλουν στην ανάπτυξη λοίμωξης του
χειρουργικού τραύματος. Ένας από αυτούς τους παράγοντες σύμφωνα με το (C.D.C)
είναι και ο χώρος του χειρουργείου. Το κέντρο ελέγχου και πρόληψης ασθενειών
προχώρησε σε οδηγίες και συστάσεις που έχουν δημοσιευθεί το 1999.
Έκτοτε δεν υπήρχαν ουσιαστικές αναθεωρήσεις εκτός από μια πρόσφατη δημοσίευσή
του 2008 που προέρχεται από την society for Health Care Epidemiology of America
(Anderson et all 2008).
Σήμερα οι χειρουργικές λοιμώξεις δίνουν ακόμη ζοφερά το παρόν τους και το
πρόβλημα που δημιουργούν εξακολουθεί να είναι πολύ σοβαρό.

3
2.4 Θνησιμότητα, θνητότητα και οικονομική επιβάρυνση των λοιμώξεων του
χειρουργικού τραύματος.

Για την θνησιμότητα, θνητότητα και την οικονομική επιβάρυνση, των ΛΧΤ
ασχολήθηκαν αρκετοί ερευνητές.
Ο Leaper et all (2008) σε μια ποσοτική έρευνα αναφέρει ότι εμφανίζονται στους
χειρουργικούς ασθενείς με συχνότητα 1,5% - 20% ανάλογα με το είδος της επέμβασης.
Οι θανάτοι από λοίμωξη του χειρουργικού τραύματος στις ΗΠΑ εκτιμούνται στους
8205 κατά έτος.
Οι Kirkland et all (2003) αναφέρουν ότι η αποδιδόμενη στις λοιμώξεις του
χειρουργικού τραύματος θνησιμότητα ανέρχεται στο 4,3% και ο σχετικός κίνδυνος για
θάνατο στους ασθενείς με λοίμωξη του χειρουργικού τραύματος είναι 2,2 (95% C1:1,1
– 4,5)
Όσο αφορά το οικονομικό κόστος ο Yasuanga et all (2007) αναφέρει ότι παρατείνουν
την νοσηλεία των ασθενών κατά μέσω όρο 7-10 ημέρες και επιβαρύνουν σημαντικά τα
νοσηλευτήρια, τις υπηρεσίες υγείας τους ίδιους τους ασθενείς, και τις οικογένειες τους.

2.5 Ταξινόμηση των λοιμώξεων του χειρουργικού σύμφωνα με τον Anderson

(2008).

1. Επιφανειακή λοίμωξη η οποία εμφανίζεται μέσα σε 30 μέρες μετά την εγχείρηση

και περιλαμβάνει μόνο δέρμα και υποδόριο.
2. Εν τω βάθει λοίμωξη η οποία εμφανίζεται μέσα σε 30 μέρες μετά την εγχείρηση αν
δεν έχει τοποθετηθεί εμφύτευμα η μέσα σε ένα χρόνο αν έχει τοποθετηθεί
εμφύτευμα και η λοίμωξη φαίνεται να σχετίζεται με την χειρουργική επέμβαση και
περιλαμβάνει εν τω βάθει μαλακούς ιστούς (π.χ μυϊκή περιτονία και μυϊκά
στρώματα της τομής).
3. Εσωτερικές χειρουργικές λοιμώξεις οι οποίες εμφανίζονται μέσα σε 30 ημέρες από
την χειρουργική επέμβαση εάν δεν έχει τοποθετηθεί εμφύτευμα και η λοίμωξη να
σχετίζεται με την χειρουργική επέμβαση και περιλαμβάνουν οποιοδήποτε μέρη του
σώματος εκτός από δέρμα περιτονίες ή μυϊκά στρώματα που ανοίχτηκαν ή
διαταράχτηκαν κατά την διάρκεια του χειρουργείου.

4
2.6. Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση Λοιμώξεων του χειρουργικού
τραύματος.
Ο Ρίκος και συνεργάτες (2009) τονίζουν ότι η σύγχρονη αντίληψη θέλει τις λοιμώξεις
του χειρουργικού τραύματος σε συνάρτηση της άμυνας του Ξενιστή, του λοιμώδους
παράγοντα, και του χειρουργικού περιβάλλοντος. Σχεδ. αρ. 1

Σχεδιάγραμμα Αρ: 1
Παράγοντες κινδύνου για την εμφάνιση Λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος
σχετιζόμενοι με τον ασθενή και το χειρουργικό περιβάλλον.

ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΚΙΝΔΥΝΟΥ ΕΜΦΑΝΙΣΗΣ ΛΟΙΜΩΞΗΣ ΧΕΙΡΟΥΡΓΙΚΟΥ

ΤΡΑΥΜΑΤΟΣ

Παράγοντες κινδύνου
Παράγοντες κινδύνου Σχετιζόμενοι με το
Σχετιζόμενοι με τον ασθενή. περιβάλλον του χειρουργείου

Αρχιτεκτονική Δομή του

Ηλικία Χειρουργείου.
Κατάσταση θρέψης Αερισμός
Διαβήτης Χειρουργικό πλύσιμο.
Παχυσαρκία Χειρουργικά Γάντια
Κάπνισμα Χειρουργικός Ιματισμός
Απομακρυσμένες λοιμώξεις Διάρκεια της επέμβασης
Αποικισμός μικροβίων Είδος της χειρουργικής επέμβασης.
Ανοσοκαταστολή Εμπειρία της χειρουργικής ομάδας.
Διάρκεια προεγχειρητικού Ενδυμασία χειρουργικής ομάδας
νοσηλείας. υποθερμία.
Τήρηση άσηπτης τεχνικής.

Πηγή: cheadle 2006

5
2.7 Παράγοντες που συμβάλουν στην ανάπτυξη των μετεγχειρητικών Λοιμώξεων
στον χώρο του χειρουργείου.

Ένας από τους σημαντικότερους παράγοντες που συμβάλουν στην ανάπτυξη λοίμωξης
του χειρουργικού τραύματος σύμφωνα με το C.D.C (1992) είναι και το περιβάλλον του
χειρουργείου και ειδικότερα η αρχιτεκτονική δομή του χειρουργείου, ο αερισμός το
χειρουργικό πλύσιμο, η χρονική διάρκεια της επέμβασης, η εμπειρία της χειρουργικής
ομάδας και η τήρηση της άσηπτης τεχνικής.
Την συσχέτιση ανάπτυξης λοίμωξης του χειρουργικού τραύματος με τον χώρο του
χειρουργείου υποστηρίζουν και άλλοι συγγραφείς όπως ο Anderson (2008) έχοντας ως
πρωτογενή πηγή πληροφοριών το C.D.C
Λαμβάνονται υπόψη την σοβαρότητα που εγκυμονούν οι λοιμώξεις του χειρουργικού
τραύματα το C.D.C έχει εκδόση οδηγίες και κατευθυντήριες γραμμές όσο αφορά τα
μέτρα πρόληψης στον χώρο του χειρουργείου.

2.8 Νέα Δεδομένα Πρόληψης Λοιμώξεων στο χώρο του χειρουργείου.

Όσο αφορά την παρουσία νέων δεδομένων για την πρόληψη λοιμώξεων του
χειρουργικού τραύματος στο χώρο του χειρουργείου αυτά είναι αμυδρά και προκαλούν
σημαντικό έλλειμμα στην ερευνητική βιβλιογραφία.

3.1 ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΙΙ: ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΗ ΑΝΑΣΚΟΠΗΣΗ.

ΚΡΙΤΙΚΗ ΑΝΑΛΥΣΗ – ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ

3.1.1 Μεθοδολογία Ανάπτυξη της εργασίας, Βάσεις Δεδομένων Λέξεις κλειδιά.

Καμιά βιβλιογραφική ανασκόπηση δεν μπορεί να είναι στατική λόγω συνεχής ροής
δεδομένων. Για την συγκεκριμένη βιβλιογραφική ανασκόπηση έγινε αναζήτηση της
σχετικής και διεθνούς βιβλιογραφίας, ερευνών, επισήμων εγγράφων όπως του society
of intection control, surgical infection society, πρακτικά συνεδριών, διαδίκτυο
μεταπτυχιακές εργασίες με λέξεις κλειδιά λοιμώξεις του χειρουργικού τραύματος μέτρα
πρόληψης, νέα δεδομένα.

6
3.2 ΠΛΑΙΣΙΟ ΕΡΕΥΝΑΣ
Η βιβλιογραφική ανασκόπηση εντόπισε περιορισμένο αριθμό μελετών που
ασχολήθηκαν με τα νέα δεδομένα πρόληψης λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος
στον χώρο του χειρουργείου.
Υπάρχουν μελέτες που ασχολούνται με τα γενικά αίτια των λοιμώξεων του
χειρουργικού τραύματος, την επιδημιολογία και το οικονομικό κόστος (Rikos et al
2009, Roumbelaki 2008, olsen 2009, kirkland et all 2003).
Άλλες μελέτες ασχολήθηκαν ειδικά με το περιβάλον του χειρουργείου ως πηγή
λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος (Anderson et all 2008, Komborozos B. 2007).
Εντοπίστηκαν ανάφορες νέων δεδομένων που αφορούν την αρχιτεκτονική δομή του
χειρουργείου ως μέτρο πρόληψη των ΛΧΤ (American Institute of Architects 2001,
Richard 2010) οι αναφορές αυτές δεν έχουν όμως ερευνητικό υπόβαθρο.
Νεό δεδομένο αποτελούν οι αναφορές του (Γερουλάνου 2008, Santo et all 2008) για
την αντιμικροβιακή δραστηριότητα των κραμάτων χαλκού και την χρήση χάλκινων
εξαρτημάτων στους νοσοκομειακούς χώρους ως μέτρο μείωσης των Λ.Χ.Τ
Άλλες μελέτες κάνουν αναφορά στην συσχέτιση του χειρουργικού ιματισμού με τις
ΛΧΤ (Bernet et all 2004, Garibadli et all 1986, Aorn 2009). Νέο δεδομένο για τον
χειρουργικό ιματισμό αποτελεί η ευρωπαϊκή οδηγία ΕΝ 13795 (European Standars –
Booklet Molnycke Health care 2004) σύμφωνα με την οποία τα ποιοτικά κριτήρια του
χειρουργικού ιματισμού ως μέτρο πρόληψης των ΛΧΤ τα συγκεντρώνει ο χειρουργικός
ιματισμός μιας χρήσεως.
Όσο αφορά το προεγχειρητικό ξύρισμα μελέτες τονίζουν ότι πρέπει να γίνεται μόνο με
κουρευτική μηχανή πριν από την επέμβαση Tzaza et all (2010). Αντίθετες απόψεις
υπάρχουν όσο αφορά την χρήση Αντιμικροβιακών τεμνόμενων οθονιών για την
πρόληψη των ΛΧΤ. Ο crabsae (2009) αναφέρει ότι η χρήση των οθονίων αυτών
μειώνει τα ποσοστά ΛΧΤ ενώ τα αποτελέσματα της μελέτης των webster amd
Alghamdi (2003) δείχνουν το αντίθετο.
Μελέτη του Streifel (2004) και άλλες αναφορές τονίζουν τα πλεονεκτήματα του
Lamilar air Flow ως μέσω αερισμού στον χώρο του χειρουργείου για την μείωση των
λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος. Σημαντική είναι η αναφορά των Rainer και
Russ (2008) για τον συστηματικό έλεγχο των συστημάτων εξαερισμού των
χειρουργείων και επαλήθευση της σωστής τους λειτουργίας.

7
Όσο αφορά την υποθερμία μελέτες τονίζουν ότι η διεγχειρητική υποθερμία συμβάλλει
σε αύξηση των ποσοτών των ΛΧΤ (Mahohey and odem 1999, Liau 2010).
Εντοπίστηκαν αναφορές που ασχολήθηκαν με τις περιχειρίδες των πιεσομέτρων μιας
χρήσης ως μέτρο πρόληψη των ΛΧΤ στον χώρο του χειρουργείου. (Pyker 2006, Gually
2006) όμως για το θέμα αυτό επιβάλλεται περαιτέρω έρευνα.
Όσο αφορά την ισχαιμο περίδεση ο Rose et all (2008) αναφέρει ότι η παραμονή της
πέρα από 90 λεπτά αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξη ΛΧΤ.
Μια μελέτη αναφέρει για το ίδιο θέμα ότι η χρήση Tourniquet μιας χρήσεως κατά την
διεξαγωγή των ορθοπαιδικών επεμβαίνει μειώνει σημαντικά τα ποσοστά ΛΧΤ Rashman
(2010). Υπάρχουν και αναφορές από κατασκευάστριες εταιρείες χωρίς ερευνητική
τεκμηρίωση.
Νέο δεδομένο πρόληψη ΛΧΤ στον χώρο του χειρουργείου αποτελούν και τα καλώδια
ηλεκτροκαρδιογράφου μιας χρήσεως (Brown 2000. Barnet 2007) καθώς και η χρήση
του ασύρματου ηλεκτροκαρδιογράφου. Για τον ασύρματο ηλεκτροκαρδιογράφο
υπάρχει μόνο μια μελέτη του Barnet (2007) τα αποτελέσματα της οποίας κατάδειξαν ότι
υπήρξε μείωση κατά 40% των ΛΧΤ σε ασθενείς που χρησιμοποιήθηκε το σύστημα
αυτό διεγχειρητικά σε σύγκριση με τα καλώδια μιας χρήσεως
Σημαντικά είναι και τα αποτελέσματα της μελέτη του KostoPanagiotou et all (2007)
που έδειξαν ότι η αυτολόγη μετάγγιση αίματος διεγχειρητικά ελαττώνει τον κίνδυνο
ΛΧΤ συγκριτικά με την χορήγηση αίματος από άλλο άτομο.
Άλλες μελέτες ασχολήθηκαν με τα ποσοστά των ΛΧΤ σε σχέση με τις νέες
χειρουργικές τεχνικές. (Allen 2000, Vavella et all 2010) τα αποτελέσματα των μελετών
αυτών έδειξαν ότι η Λαπαροσκοπική χειρουργική συμβάλει στην μείωση των ΛΧΤ.
Όσο αφορά την ρομποτική χειρουργική σε μελέτη του ο Hermen et all (2010) αναφέρει
ότι τα ποσοστά ΛΧΤ σε ασθενείς που υποβλήθηκαν σε ρομποτικές χειρουργικές
επεμβάσεις ήταν τα ίδια με αυτά που υποβλήθηκαν σε ανοικτή επέμβαση και το
αποδίδει στην εμπειρία της χειρουργικής ομάδας.
Όσο αφορά τα χειρουργικά γάντια μελέτες έδειξαν ότι η χρήση διπλού ζεύγους
χειρουργικών γαντιών και η συχνή αλλαγή του συμβάλει στην μείωση των ΛΧΤ (Marti
2009, Laine et all 2004).

8
3.3 Βιβλιογραφική Ανασκόπηση. Νέα Δεδομένα πρόληψης των λοιμώξεων του
χειρουργικού τραύματος στο χειρουργείο.

3.3.1 Αρχιτεκτονική Δομή Χειρουργείου.

Σημαντικό παράγοντα για την πρόληψη των χειρουργικών λοιμώξεων στον χώρο του
χειρουργείου αποτελεί ο σχεδιασμός και η κατασκευή του (Ludork 2010).
Ανατρέχοντας πίσω στην ιστορία στο τέλος του 19ου αιώνα ο Gustar Neaber στην
Γερμανία που ήταν ο πρωτοπόρος στην χρήση ειδικών χώρων που προορίζονταν
αποκλειστικά για την εκτέλεση χειρουργικών επεμβάσεων οδηγήθηκε στο σημείο να
δημιουργήσει ιδιωτικό νοσοκομείο με τα χειρουργεία σχεδιασμένα έτσι ώστε να
περιορίζεται ή μετάδοση των λοιμώξεων.
Βασικός παράγοντας στον σχεδιασμό των χειρουργικών αιθουσών σύμφωνα με την
Tedesco (2005) αποτελεί ο διαχωρισμός των αποστειρωμένων από τους μη
αποστειρωμένους χώρους και ο διαχωρισμός της κίνησης των ασθενών από την
διακίνηση των απορριμμάτων. Οι σύγχρονες αντιλήψεις στην διαχείριση των υλικών
προτείνουν ότι ο διαχωρισμός αυτός δεν είναι πρωταρχικής σημασίας (American
institute of Architecture 2006).
Ο βασικός σχεδιασμός του χειρουργείου δεν έχει μεταβληθεί ουσιαστικά. Κατά τα
τελευταία χρόνια προέκυψαν ορισμένες αλλαγές που σχετίζονται με τις τεχνολογικές
εξελίξεις στην χειρουργική όπως την ελάχιστα επεμβατική και ρομποτική χειρουργική.
Σύμφωνα με το Αμερικάνικο Ινστιτούτο αρχιτεκτόνων (2008) του οποίου τις οδηγίες
για την κατασκευή και την ανακαίνιση χειρουργικών αιθουσών ακολουθούν και
αρκετές ευρωπαϊκές χώρες, λόγω της νέας τεχνολογίας στον χώρο του χειρουργείου
που καταλαμβάνει αρκετό χώρο, και αυξημένο αριθμό ατόμων για εκπαιδευτικούς
σκοπούς στην σύγχρονη τεχνολογία οι χειρουργικές αίθουσες που πρόκειται να
χρησιμοποιηθούν για καρδιοχειρουργικές, νευροχειρουργικές, ορθοπεδικές και
επεμβάσεις ρομποτικής υποβοηθούμενης Λαπαρουσκοπικής χειρουργικής θα πρέπει να
έχουν εμβαδό 600 τετραγωνικά πόδια και το ύψος τους δεν θα πρέπει να είναι
μικρότερο των 3 μέτρων.
Μικρότερου εμβαδού χειρουργικές αίθουσες για αυτά τα είδοι των επεμβάσεων
υποβοηθούν την ανάπτυξη μετεγχειρητικών λοιμώξεων λόγω του μεγέθους των
μηχανημάτων και του αυξημένου αριθμού ατόμων στην χειρουργική αίθουσα.

9
Τα τοιχώματα των χειρουργικών αιθουσών θα πρέπει να είναι ενιαία χωρίς εσοχές και
εσωτερικές κλειστές γωνιές έτσι να περιορίζεται κατά το δυνατό η ανάπτυξη μικρο-
οργανισμών. Επίσης θα πρέπει να μην είναι διαπερατά από το νερό να πλένονται και να
μην υπόκεινται σε ρωγμές. (Farrow et all 2009).
Δεν υπάρχει μαρτυρία ότι η προσθήκη διαφόρων αντιμικροβιακών στην επιφάνεια του
τοιχώματος ή η χρύση αντιμικροβικής βαφής συμβάλουν στον έλεγχο των λοιμώξεων
(Κομπορόζος 2007).
Όσο αφορά τον σταθερό εξοπλισμό όπως πάγκοι και ερμάρια νέο δεδομένο αποτελεί η
κατασκευή από συμπαγή επιφάνεια τύπου corion με την αποφυγή ορμών και με πολύ
υψηλή αντοχή σε χημική καταπόνηση και υγρασία παράγοντες που συμβάλουν στην
ανάπτυξη μικρο-οργανισμών.
Το σημαντικότερο είναι η συμπεριφορά των υλικών αυτών σε κρούσεις οι οποίες
ευθύνονται για τα γνωστά βαθουλώματα στις κατά τα άλλα άριστες ανοξείδωτες
επιφάνειες που έχουμε συνηθίσει να βλέπουμε στους χώρους του χειρουργείου (ΑΙΑ
2006).
Το δάπεδο θα πρέπει να είναι συνθετικό αντιολισθητικό αντιστατικό με πιστοποιητικό
αντοχής σε χημικό και υψηλή καταπόνηση. Είναι σημαντικό να αποφεύγονται οι
ενώσεις στο δάπεδο γιατί συγκρατούν σκόνη και υγρασία παράγοντες που συμβάλουν
στην ανάπτυξη μικρο-οργανισμών.
Η συντήρηση των χώρων στις αίθουσες του χειρουργείου είναι μεγίστης σημασίας στην
πρόληψη των λοιμώξεων. Όλες οι διαδικασίες καθαρισμού απολύμανσης και
συντήρησης, ο προσδιορισμός της περιοδικότητας αυτών των εργασιών, ο έλεγχος
αυτών και οι αρμοδιότητες και υπευθυνότητα του προσωπικού πρέπει να είναι γραπτά
και να τηρούνται με ακρίβεια. (Richard 2010).
Νέο δεδομένο στην κατασκευή του χειρουργείου αποτελούν οι φορητοί τοίχοι
χειρουργικών αιθουσών που είναι κατασκευασμένοι από πορσελάνη και ατσάλι σε
ειδική σύνθεση ώστε να διασφαλίζουν την βακτηριστατικότητα τους 100% και να
μετακινούνται έτσι ώστε για κάθε εργασία συντήρησης ή επισκευής δεν χρειάζονται
γκρεμίσματα αλλά απλώς αφαίρεση και επανατοποθέτηση τους. (Richard 2010).
Τα νέα αυτά δεδομένα για την αρχιτεκτονική δομή του χειρουργείου ως μέτρο πρόληψη
των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος εφαρμόζονται σε αρκετά χειρουργεία των
ΗΠΑ. Δεν υπάρχουν όμως έρευνες που να στηρίζουν ότι η νέα αυτή δομή συμβάλει

10
στην πρόληψη των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος παρά μόνο αναφορές από
το Αμερικάνικο Ινστιτούτο Αρχιτεκτόνων και από άλλους συγγραφείς. Το θέμα αυτό
μπορεί να αποτελέσει πεδίο για περαιτέρω έρευνα.

3.3.2 Εξοπλισμός χειρουργείου κατασκευασμένος από κράματα χαλκού.

Ο χαλκός αποδείχτηκε σε εργαστηριακές μελέτες ότι είναι δραστικός ενάντια σε ένα

ευρύ φάσμα μικρο-οργανισμών που μπορούν να προκαλέσουν λοιμώξεις.
Την αντιμικροβιακή δραστηριότητα του χαλκού την υποστηρίζουν αρκετοί συγγραφείς,
και ερευνητές όπως ο Santo et all (2008) ο οποίος απέδειξε ότι εάν ένα δις βακτήρια E.
Coli τοποθετηθούν σε χάλκινη επιφάνεια πεθαίνουν σε λιγότερο από 1-2 λεπτά.
Αντίθετα η ίδια ποσότητα βακτηρίων τοποθετούμενα πάνω σε μια επιφάνεια από
ανοξείδωτο ατσάλι επιβιώνει για πολύ μεγάλο χρονικό διάστημα.
Όσο αφορά τον χώρο του χειρουργείου ο Γερουλανός (2008) συστήνει ότι τα χάλκινα
εξαρτήματα όπως βρύσες, φορητά τραπεζάκια, χερούλια, πόμολα διακόπτες για φώτα,
πρίζες κατασκευασμένα από κράματα χαλκού συμβάλουν στην μείωση των
μετεγχειρητικών λοιμώξεων.
Όμως δεν υπάρχουν αρκετές έρευνες που να αποδεικνύουν ότι τα εξαρτήματα αυτά
συμβάλουν ουσιαστικά στην μείωση των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος στον
χώρο του χειρουργείου.

3.3.3 Χειρουργικός Ιματισμός

Ο χειρουργικός ιματισμός αποτελεί βασικό στοιχείο του εξοπλισμού στο χειρουργείο

και αποτελείται από τα χειρουργικά καλύμματα και τις χειρουργικές μπλούζες.
Κύριος στόχος της χρησιμοποίησης των αποστειρωμένων χειρουργικών πεδίων και
μπλουζών σύμφωνα με την Παπαδάκη (2000) είναι η διατήρηση και εξασφάλιση ενός
άσηπτου χειρουργικού πεδίου, η προστασία του ασθενούς από επιμόλυνση του
τραύματος και η προστασία της χειρουργικής ομάδας από τα βιολογικά υγρά του
ασθενούς.

11
Το κέντρο πρόληψης ασθενειών (C.D.C) το 1992 αναφέρει ότι ένας παράγοντας που
ευνοεί την ανάπτυξη μετεγχειρητικής λοίμωξης είναι και ο ακατάλληλος χειρουργικός
ιματισμός που χρησιμοποιείται στο χειρουργείο.
Την συσχέτιση του ακατάλληλου χειρουργικού ιματισμού με αυξημένα ποσοστά
λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος υποστηρίζουν και άλλοι συγγραφείς όπως ο
whyte (1988), knoben et all (2007), Blom (2009) και αρκετοί άλλοι.
Σήμερα στα χειρουργεία χρησιμοποιείται χειρουργικός ιματισμός πολαπλών χρήσεων ο
οποίος είναι κατασκευασμένος από βαμβάκι και ιματισμός μιας χρήσεως
κατασκευασμένος από μη υφάνσιμο υλικό.
Ο χειρουργικός ιματισμός πολλαπλών χρήσεων δεν αποτελεί φραγμό για τα βακτήρια
ακόμη και όταν είναι στεγνός (Bennet and Brachan 2004)
Τα μειονεκτήματα του χειρουργικού ιματισμού και την συσχέτιση του με αυξημένα
ποσοστά λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος υποστηρίζουν στις βιβλιογραφικές
τους αναφορές αρκετοί συγγραφείς όπως οι Beck και Collete (1952) Beck (1981)
Mengeri and werner (1984), verkaly (1996) Blom et all 2000, Aorn (2009).
Όπως υπάρχουν έρευνες όπως του Garibali et all (1986) που αναφέρουν ότι δεν υπάρχει
σημαντική μείωση των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος από την χρήση
χειρουργικού ιματισμού πολλαπλών χρήσεων σε σύγκριση με την χρήση ιματισμού
μιας χρήσης.
Με βάση τις αναφορές του C.D.C (1999) και από αναφορές διαφόρων ερευνητών ή
ευρωπαϊκή επιτροπή (CEN/TC205/W614) λαμβάνοντας υπόψη όλους τους παράγοντες
που αφορούν την υψηλότερη δυνατή προστασία των ασθενών και των μελών της
χειρουργικής ομάδας από τον χειρουργικό ιματισμό εξέδωσε ευρωπαϊκή οδηγία το 2004
(ΕΝ 13795) η οποία καθορίζει τα ποιοτικά κριτήρια τα οποία πρέπει να διαθετούν οι
χειρουργικές μπλούζες και τα χειρουργικά πεδία. (European standard Booklet
Monlycke Health Care 2004).
Τα ποιοτικά κριτήρια (ιδιότητες) κατά την επιλογή του χειρουργικού ιματισμού
σύμφωνα με την Ευρωπαϊκή οδηγία (13795) είναι η αδιαπερατότητα στα υγρά, στους
ιους, και στα βακτήρια, μη αναφλεξιμότητα, υψηλή αντοχή στο σχίσιμο και στον
ελκυσμό, να μην αφήνουν ινίδια, να απομονώνουν το τραύμα, να είναι αεροδιαπέρατα
και να φέρουν σήμανση CE.

12
Τέτοια χαρακτηριστικά σύμφωνα με αρκετούς συγγραφείς Φαιτατζιδού (2009), knuben
et all (2007), Aorn (2009) συγκεντρώνουν μόνο τα χειρουργικά πεδία και μπλούζες μιας
χρήσεως.
Είναι σημαντικό από τα προαναφερθέντα να σταματήσει τελείως η χρήση του
ιματισμού πολλαπλών χρήσεων στα χειρουργεία και να γίνει πλήρη συμμόρφωση με
την ευρωπαϊκή οδηγία που αφορά τον χειρουργικό ιματισμό στα χειρουργεία με σκοπό
την μείωση των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος.

3.3.4 Προεγχειρητικό ξύρισμα του χειρουργικού πεδίου.

Μια προεγχειρητική τελετουργεία που προκαλεί αρκετές αντιπαραθέσεις είναι η

προεγχειρητική ετοιμασία του δέρματος του ασθενούς και η επιπτώσεις που έχει στην
μείωση των βακτηριδίων του δέρματος και στην πρόληψη των μετεγχειρητικών
λοιμώξεων.
Ο αυξημένος κίνδυνος λοίμωξης του χειρουργικού τραύματος που συσχετίζεται με το
ξύρισμα οφείλεται στα μικροσκοπικά κοψίματα του δέρματος τα οποία λειτουργούν ως
εστία βακτηριακού πολλαπλασιασμού.
Η προεγχειρητική αφαίρεση των τρίχων μπορεί να γίνει με ξυράφι, κρέμα ή κουρευτική
μηχανή.
Ο Tanner et all (2007) αναφέρει ότι η αφαίρεση τριχών με ξυράφι έχει αυξημένα
ποσοστά ανάπτυξη λοίμωξη του χειρουργικού πεδίου σε σχέση με την αποτριχωτική
κρέμα. Σύμφωνα με τον ίδιο συγγραφέα μικρότερα ποσοστά λοιμώξεων του
χειρουργικού τραύματος παρουσιάζονται όταν η αφαίρεση των τριχών γίνεται με
κουρετική μηχανή.
Σύμφωνα με τον Kjonniksen etall (2010) η αφαίρεση των τριχών προεγχειρητικά πρέπει
να γίνεται όταν κρίνεται απαραίτητο και μόνο με κουρευτική μηχανή με αυτό τον τρόπο
μειώνεται ο κίνδυνος λοιμώξεων του χειρουργικού πεδίου.
Η Tjasa et all (2010) τονίζει ότι το προεγχειρητικό γύρισμα θα πρέπει να γίνεται μόνο
με κουρευτική μηχανή στον προθάλαμο του χειρουργείου πριν από την χειρουργική
επέμβαση.
Όσο αφορά την χρονική στιγμή που πρέπει να πραγματοποιείται η αφαίρεση των
τριχών προεγχειρητικά για την μείωση του κινδύνου ανάπτυξη λοίμωξης του

13
χειρουργικού πεδίου ο Razavi et all (2005) αναφέρει ότι πρέπει να γίνεται όσο το
δυνατό λίγο πριν από την χειρουργική επέμβαση.
Από την βιβλιογραφική ανασκόπηση φαίνεται ότι εάν η αφαίρεση των τριχών
προεγχειρητικά είναι αναγκαία πρέπει να γίνεται με κουρευτική μηχανή στον
προθάλαμο του χειρουργείου πριν από την χειρουργική επέμβαση παράγοντας που
συμβάλει στην μείωση ΛΧΤ.

3.3.5 Αντιμικροβιακά Τεμνόμενα Οθώνια:

Σύμφωνα με τον Crubsack (2008) τα αντιμικροβιακά τεμνόμενα οθωνια συμβάλουν

στην μείωση των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος γιατί περιέχουν ιωδοφορο
ουσία η οποία απελευθερώνεται αργά στην επιφάνεια του δέρματος παρέχοντας συνεχή
και ελεγχόμενη αντιμικροβιακή δράση σε όλη την διάρκεια της χειρουργικής
επέμβασης.
Επίσης σύμφωνα με τον ίδιο συγγραφέα. Τα αντιμικροβιακά τεμνόμενα οθόνια
ακινητοποιούν τα βακτήρια στο δέρμα, δημιουργώντας μια στείρα επιφάνεια.
Αντίθετα ο webster and Alghamdi (2007) υποστηρίζουν ότι η χρήση αντιμικροβιακών
τεμνόμενων οθονιών αυξάνει τον κίνδυνο ανάπτυξη μετεγχειρητικής λοίμωξης.
Για το συγκεκριμένο θέμα δεν υπάρχουν αρκετές έρευνες και ίσως είναι απαραίτητο να
διερευνηθεί περισσότερο.

3.3.6 Αερισμός Χειρουργικής Αίθουσας

Ο κατάλληλος αερισμός της χειρουργικής αίθουσας αποτελεί τον σημαντικότερο
παράγοντα πρόληψης των χειρουργικών λοιμώξεων στον χώρο του χειρουργείου
(Κομπορόζος 2007).
Ότι έρχεται σε επαφή με το χειρουργικό τραύμα κατά την διεξαγωγή των χειρουργικών
επεμβάσεων θεωρείται αποστειρωμένο εκτός από τον αέρα.
Ο αέρας που εισέρχεται στο χειρουργείο σύμφωνα με τον Landrin et all (2005) πρέπει
να είναι φιλτραρισμένος και υπό συνεχή θετική πίεση για αυτό και τα χειρουργεία
κατασκευάζονται με κεντρική εγκατάσταση κλιματισμού και ο αέρας που εισέρχεται σε
αυτά περνά από πυκνά βακτηριολογικά φίλτρα (Hepa Filters) τα οποία έχουν την
ικανότητα να συγκρατούν μέχρι 3 μικρό.

14
Τα μικρόβια έχουν μέγεθος 8 μικρό κατά μέσο όρο και είναι αδύνατο να περάσουν από
τα φίλτρα αυτά.
Τα φίλτρα αυτά όπως τονίζει ο Rainer και Russ (2005) θα πρέπει να ελέγχονται
συστηματικά τουλάχιστον 2 φορές τον χρόνο και παράλληλα να γίνεται έλεγχος της
ποιότητας του αέρα στον χώρο του χειρουργείου από ανεξάρτητα φορέα. Διαφορετικά
θα έχουμε μη σωστό αερισμό που είναι χειρότερος από την παντελή έλλειψη των
φίλτρων αυτών.
Ο αέρας θα πρέπει να βρίσκεται υπό συνεχή θετική πίεση ώστε να κινείται από τη
καθαρότερα σημεία προς τα λιγότερα καθαρά και να αλλάζει 15 φορές κατά λεπτό και
3 φορές κατά λεπτό θα πρέπει να προέρχεται από το εξωτερικό περιβάλλον (Lidwell et
all 1982).
Το καλύτερο σύστημα αερισμού στα χειρουργεία θεωρείται όπως αναφέρει ο Howarth
(1985) είναι το Laminair air Flow εφοδιασμένο με βακτηριολογικά φίλτρα όπου η
εναλλαγή του αέρα γίνεται 300-600 φορές την ώρα. Το ίδιο υποστηρίζει και ο streifel
(2004). Ο ίδιος συγγραφέας αναφέρει ότι σε μια έρευνα που έγινε στο Baaltan
Memorial Hospital το 1990 σε σύνολο 825 χειρουργικών επεμβάσεων με αερισμό
τύπου Hepa αναφέρθηκε ποσοστό λοιμώξεων 1,4% και σε 3408 επεμβάσεις σε
χειρουργεία εφοδιασμένο με Laminar Air Flow. Το ποσοστό λοιμώξεων ήταν 0,79%.
Αξίζει να τονίσουμε ότι το συγκεκριμένο σύστημα αυτό χρησιμοποιήθηκε για πρώτη
φορά από το διάσημο ορθοπεδικό χειρουργό Sir John charnley στο νοσοκομείο
wrightington το 1969 και κατάφερε να μειώσει τις μετεγχειρητικές λοιμώξεις σε ολικές
αθροπλαστικές ισχύου από 9,5% στο 1,1%.
Όσο αφορά την αποτελεσματικότητα του συστήματος αερισμού των χειρουργείων
(Lamiral air slow) ο Brand (2008) αναφέρει ότι το σύστημα αυτό δεν είναι τόσο
αποτελεσματικό για την μείωση των μετεγχειρητικών λοιμώξεων στις ορθοπεδικές
επεμβάσεις.
Ένα νέο δεδομένο όσο αναφορά την συσχέτιση του αερισμού των χειρουργείων με την
πρόληψη των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος όπως αναφέρει ο Humphers
(2006) είναι ότι δεν είναι απαραίτητο να τηρούνται τα ίδια κριτήρια αερισμού των
χειρουργικών αιθουσών για μικροεπεμβάσεις και Λαπαρασκοπικές επεμβάσεις.
Το Αμερικάνικο ινστιτούτο Αρχιτεκτόνων (ΑΙΑ) το 2006 αναφέρει ότι οι χειρουργικές
αίθουσες θα πρέπει να σχειδιάζονται για ομαλή προς μια κατεύθυνση κίνηση του αέρα

15
με συνεχή ροή και σταθερή ταχύτητα επίσης τονίζει ότι κατά την διεξαγωγή των
χειρουργικών επεμβάσεων οι θύρες της αίθουσας θα πρέπει να παραμένουν κλειστές
και να περιορίζεται η κίνηση εκτός και εντός της αίθουσας. Αυτοί οι παράγοντες
συμβάλουν στην μείωση των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος.

3.3.7 Υποθερμία

Η πτώση της θερμοκρασία του σώματος κάτω τον 36Co ή 95Fo διεγχειρητικά σύμφωνα
με τον Leaper (2006) είναι ένας από τους παράγοντες που συμβάλουν στην αύξηση της
συχνότητας των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος.
Ο Karz (2008) αναφέρει ότι η διεγχειρητική ποθερμία τριπλασιάζει τις πιθανότητες
λοίμωξης του τραύματος έναντι των νορμοθερμικών ασθενών και αυξάνει την διάρκεια
νοσηλείας τους κατά 20%.
Σύμφωνα με τον ίδιο συγγραφέα η υποθερμία προκαλεί αύξηση της συχνότητας
λοιμώξεων του εγχειρητικού τραύματος μέσω αγγειοσύσπασης και ελαττωμένης
ανοσίας που οφείλεται στην ελάττωση της αντιστάσεως στην φλεγμονή λόγω μείωσης
της τάσεως του οξυγόνου στους ιστούς και περιορισμού της παραγωγής αντισωμάτων
λόγω μείωσης της κινητικότητας των μακροφάγων και της φαγοκυττάρωσης των
ουδετεροφύλων.
Η διατήρηση της κανονικής θερμοκρασίας του σώματος όπως αναφέρουν οι Mohohey
and odom (1999) συμβάλει στην μείωση των μετεγχειρητικών λοιμώξεων και των
άλλων επιπλοκών που προκαλεί η υποθερμία διεγχειρητικά το ίδιο υποστηρίζουν και
άλλοι συγγραφείς όπως Liau (2010) και δίνει ιδιαίτερη έμφαση στα μέτρα πρόληψης.
Για τον σκοπό αυτό διάφοροι οργανισμοί υγείας έχουν εκδόσει κατευθυντήριες οδηγίες
όπως το National Institute for Health and clinical Excellence (NICE) καθώς και το
κέντρο ελέγχου και πρόληψης ασθενειών (C.D.C).
Σύμφωνα με τις κατευθυντήριες οδηγίες του National institute for Health and clinical
Exellence του 2008 για την πρόληψη της υποθερμίας διεγχειρητικά. Όλοι οι ασθενείς
θα πρέπει να διατηρούνται νορμοθερμικοί από τον θάλαμο νοσηλείας, κατά την
μεταφορά του στο χειρουργείο, στο χώρο ανάνηψη, στην χειρουργική αίθουσα, αλλά
και μετεγχειρητικά στον χώρο ανάνηψης και στον θάλαμο αργότερα.

16
Αυτό επιτυγχάνεται με διάφορα μέσα όπως οι θερμαντικές κουβέρτες από βαμβάκι,
αερόθερμο, και ακτινοβολούσα θερμότητα.
Περισσότερα πλεονεκτήματα σύμφωνα με τους Nunney, and Robert (2010)
συγκεντρώνει η χρήση κουβέρτας η οποία είναι συνδεδεμένη με μηχανή που παράγει
ζεστό αέρα. Οι ίδιοι συγγραφείς προτείνουν να μεταφέρεται ο ασθενείς από χειρουργείο
με την κουβέρτα αυτή.
Ένα άλλο μέτρο το οποίο συμβάλει στην πρόληψη της υποθερμίας των ασθενών
διεγχειρητικά είναι η χορήγηση ζεστών υγρών και η προθέρμανση του υγρού
αντισηψίας του δέρματος.
Ιδιαίτερη έμφαση για την διατήρηση νορμοθερμίας πρέπει να δίνεται κατά την
διεξαγωγή των λαπαροσκοπικών και ρομποτικών επεμβάσεων λόγω της έμφυσης
Διοξειδίου του άνθρακα (CO2) στην κοιλιά για την δημιουργία πνευμοπεριτονεου το
οποίο είναι απαραίτητο για την απομάκρυνση των ενδοκοιλιακών οργάνων από τα
τοιχώματα της κοιλιάς. Επίσης κατά την διεξαγωγή των επεμβάσεων αυτών
χρησιμοποιούνται αρκετές ποσότητες υγρών για πλύση του χειρουργικού πεδίου
παράγοντας που συμβάλει στην απώλεια θερμότητας από τον ανθρώπινο οργανισμό.
Όπως αναφέρει ο Peng et all (2009) η χρήση συσκευής η οποία θερμαίνει και ατμοποιεί
το διοξείδιο του άνθρακα, καθώς και η θέρμανση των υγρών τα οποία
χρησιμοποιούνται για την εκπλυνη του χειρουργικού πεδίου συμβάλουν στη πρόληψη
της υποθερμίας διεγχειρητικά και στην μείωση των Λ.Χ.Τ.

3.3.8 Περιχειρίδες πιεσομέτρων μέτρησης αναίμακτης πίεσης.

Οι περιχειρίδες των πιεσόμετρων που χρησιμοποιούνται μέσα στη χειρουργική αίθουσα

για την μέτρηση αναίμακτης αρτηριακή πίεση όπως αναφέρει ο Guallaly (2006)
αποτελούν πηγή για ανάπτυξη λοίμωξης του χειρουργικού τραύματος.
Σύμφωνα με τη Piker (2006) οι περιχειρίδες των πιεσόμετρων στα χειρουργεία είναι
φορείς παθογόνων μικρο-οργανισμών και τονίζει τον αυξημένο κίνδυνο διασποράς,
μικροβίων και την επιβεβλημένη αντικατάσταση του με περιχειρίδες μιας χρήσεως.
Και αρκετοί άλλοι συγγραφείς υποστηρίζουν την χρήση περιχειριδών μιας χρήσης στον
χώρο του χειρουργείου για την μείωση της μάστιγας των λοιμώξεων του χειρουργικού
τραύματος.

17
Πρέπει το θέμα αυτό να τύχει ιδιαίτερη προσοχής και από τις επιτροπές
ενδονοσοκομειακών λοιμώξεων των δικών μας νοσηλευτηρίων και να παρθούν
αποφάσεις ανεξάρτητα του οικονομικού κόστους.

3.3.9 Ισχαιμός Περίδευση

Ένας άλλος παράγοντας που συμβάλει διεγχειρητικά στην ανάπτυξη μετεγχειρητικής

λοίμωξης είναι η Ίσχαιμος περίδεση που χρησιμοποιείται για την επαρκή και ασφαλή
αγγειακή συμπίεση με στόχο ένα αναιμακτό χειρουργικό πεδίο κυρίως στις
ορθοπαιδικές επεμβάσεις των άκρων.
Σε μια ποσοτική έρευνα που έγινε από τον Rose et all (2008) με σκοπό τον εντοπισμό
των αιτιών που συμβάλουν στην ανάπτυξη μετεγχειρητικών λοιμώξεων μετά από
αθροσκοπικές επεμβάσεις βρέθηκε ότι σε ασθενείς με παρατεταμένη παραμονή της
ισχαιμου περίδεσης άνω των 90 λεπτών ανέπτυξαν ΛΧΤ 1,7% από το σύνολο
πληθυσμού της έρευνας που ήταν 288 ασθενείς.
Ο Ahmed et all (2009) αναφέρουν ότι τα Tourniquets που χρησιμοποιούνται για την
ισχαιμό περίδεση των άκρων κατά την διεξαγωγή των ορθοπεδικών επεμβάσεων
αποτελούν πηγή ανάπτυξη ΛΧΤ λόγω ελλιπούς καθορισμού και συστήνουν την
απολύμανση τους μετά από κάθε χρήση, ακολουθώντας τις οδηγίες της
κατασκευάστριας εταιρείας.
Σύμφωνα με τον AORN (2002) τα Tourniquet της ισχαιμου περίδεσης πρέπει να
πλένονται μετά την χρήση του με απολυμαντικά διαλύματα και να ξεπλένονται μετά με
αρκετό νερό για αποφυγή ερεθισμού στο σημείο που θα χρησιμοποιηθούν αργότερα.
Επίσης τονίζει ότι πρέπει κάθε χειρουργείο να διατηρεί πρωτόκολλο για τον καθαρισμό
και απολύμανση των Tourniquets πολλαπλών χρήσεων.
Επίσης ο Soriano et all (2007) σε μια διπλή τυφλή μελέτη που έκανε σε νοσοκομεία της
Ισπανίας αναφέρουν ότι η χορήγηση αντιβίωσης 10 λεπτά πριν την τοποθέτηση του
ισχαιμου περίδεσης συμβάλει στην μείωση ανάπτυξης μετεγχειρητικών λοιμώξεων.
Η Rushman (2010) αναφέρει ότι για την μείωση του κινδύνου ανάπτυξης λοίμωξης του
χειρουργικού τραύματος σε ορθοπαιδικές επεμβάσεις όπου είναι απαραίτητη η χρήση
ίσχαιμου περίδεσης το Tourniquet πρέπει να είναι αποστειρωμένο και να καλύπτεται
από αδιάβροχο κάλυμα έτσι ώστε να αποφεύγεται η επαφή του με τα υγρά τα οποία

18
χρησιμοποιούνται για την αντισηψία του δέρματος της περιοχής όπου θα γίνει η
επέμβαση. Επίσης τονίζει ότι η χρήση Tourniquet μιας χρήσεως κατά την διεξαγωγή
των ορθοπαιδικών επεμβάσεων ιδιαίτερα σε μολυσμένα τραύματα συμβάλλει
ουσιαστικά στην μείωση των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος.

3.3.10 Καλώδια Ηλεκτροκαρδιογράφου

Κατά την διεξαγωγή των χειρουργικών επεμβάσεων είναι απαραίτητη ή συνεχής

παρακολούθηση των ζωτικών σημείων του ασθενoύς και ιδιαίτερα της καρδιακής
λειτουργίας ή οποία επιτυγχάνεται με την χρήση του Ηλεκτροκαρδιογραφήματος το
οποίο καταγράφεται συνεχώς πάνω στο μόνιτορ παρακολούθησης των ζωτικών
σημείων.
Τα καλώδια πολλαπλών χρήσεων τα οποία ενώνουν τα ηλεκτρόδια με το μόνιτορ
αποτελούν πηγή παθογόνων μικρο-οργανισμών όπως αναφέρει η Jancin (2004) και
αιτία ανάπτυξης λοιμώξεων.
Στο χώρο του χειρουργείου σύμφωνα με την Brown (2000) τα καλώδια αυτά αποτελούν
ένα από τα αίτια ανάπτυξης λοίμωξης του χειρουργικού τραύματος ιδιαίτερα στις
καρδιοχειρουργικές επεμβάσεις γιατί βρίσκονται πολύ κοντά στο χειρουργικό πεδίο και
πολλές φορές λόγο αυξημένου φόρτου εργασίας δεν καθαρίζονται σωστά.
Η αντικατάσταση των καλωδίων αυτών με καλώδια μιας χρήσης στον χώρο του
χειρουργείου συμβάλλει ουσιαστικά στην μείωση των λοιμώξεων του χειρουργικού
τραύματος κατά 40% (Barnet 2007). Την συμβολή των καλωδίων
ηλεκτροκαρδιογράφου μιας χρήσεως στην μείωση της μάστιγας των λοιμώξεων του
χειρουργικού τραύματος υποστηρίζουν και άλλοι συγγραφείς.
Νέο δεδομένο αποτελεί η χρήση του ασύρματου ηλεκτροκαρδιογράφου (wireless
electrocardiogram ECG data comunication system). Με το σύστημα αυτό καταγράφεται
το ηλεκτροδιογράφημα του ασθενούς στο μόνιτορ χωρίς να ενώνεται ο ασθενής με
καλώδια. Τα ηλεκτρόδια του καρδιογραφήματος ενώνονται μεταξύ τους με μια ταινία
μιας χρήσης και με την βοήθεια ενός σένσορα καταγράφεται και μεταφέρεται η
ηλεκτρική δραστηριότητα της καρδιάς στο μόνιτορ.
Η χρήση του συστήματος αυτού στον χώρο του χειρουργείου όπως αναφέρει η Barnet
(2007) συμβάλει στην μείωση των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος κατά 40%.

19
Για το σύστημα αυτό πρέπει να γίνουν και άλλες έρευνες που να αποδεικνύουν την
αποτελεσματικότητα του.

3.3.11 Συμβολή του αναισθησιολόγου στην Πρόληψη Λοιμώξεων του χειρουργικού

τραύματος.

Ο ρόλος του αναισθησιολόγου είναι πολύ σημαντικός στην πρόληψη των λοιμώξεων
του χειρουργικού τραύματος. Παρεμβαίνει όπως αναφέρουν οι Mauerman et all (2006)
σε παθοφυσιολογικούς παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη λοιμώξεων όπως η
καταπληξία, υπερογκαιμία, υπογκαιμια, υποθερμία, υπεργλυκαιμία, περιεγχειρητική
μετάγγιση αίματος και παραγωγών του και χορήγησης αντιμικροβιακής προφύλαξης.
Επίσης έρχεται σε επαφή με διάφορα υλικά, έντυπα συσκευές (μηχανήματα
αναισθησίας monitors μέσα στο χειρουργείο τα οποία μπορεί να επικοίσει με μικρόβια
που διασπείρει μέσω των χεριών του για αυτό είναι πολύ σημαντικό να τηρεί τους
κανόνες καθαριότητας και ασηψίας στο χειρουργείο. Η χρήση αλκοολούχου
διαλύματος για εκπλυση των χεριών των αναισθησιολόγων συμβάλει στην προστασία
έναντι της διασποράς παθογόνων και μετάδοση λοιμώξεων στον χώρο του
χειρουργείου.

3.3.12 Περιεγχειρητική αναιμία και μετάγγιση αίματος.

Η χειρουργική αιμορραγία συνδέεται με αυξημένη συχνότητα λοιμώξεων.

Περιγραφικές μελέτες όπως του Danne et all (2002) υποστηρίζουν την συσχέτιση της
μετάγγισης αίματος με τις μετεγχειρητικές λοιμώξεις και πιο πρόσφατες μελέτες όπως
του Hillaned et all (2003) με μεγαλύτερο αριθμό ασθενών επιβεβαιώνουν αυτή την
σχέση.
Σε μια πρόσφατη πολυκεντρική μελέτη που έγινε στην Αυστραλία και αφορούσε 4.633
ασθενείς που υποβλήθηκαν σε αορτοστεφανιαία παράκαμψη ή μετάγγιση αίματος
διεγχειρητικά βρέθηκε να αποτελεί ανεξάρτητο παράγοντα κινδύνου για ΛΧΘ. Danne
et all (2002).
Η αυτόλογη μετάγγιση αίματος σύμφωνα με τον Kostopanagiotou et all (2007) είτε με
προκατάθεση, ή περιεγχειρητική αυτομετάγγιση ελλατώνει τον κίνδυνο λοίμωξης

20
συγκριτικά με την χορήγηση αίματος προερχόμενο από άλλο άτομο. Η περιεκτικότητα
σε ινωδεάτινη (πρωτεΐνη πλάσματος που συμβάλλει στην επούλωση του χειρουργικού
τραύματος) είναι ψηλότερη στο αυτόλογο αίμα που συλλέγεται από το χειρουργικό
πεδίο κατά την διάρκεια του χειρουργείου σε σύγκριση με το αλλογενές. Αυτό αποτελεί
νέο δεδομένο για την πρόληψη των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος όμως όπως
υποστηρίζουν αρκετοί συγγραφείς παραμένει θέμα που απαιτεί περισσότερη έρευνα.

3.3.13 Νέες Χειρουργικές Τεχνικές

Τις τελευταίες δύο δεκαετίες ζήσαμε μια επανάσταση στην χειρουργική. Καθιερωμένες
και δοκιμασμένες χειρουργικές τεχνικές πέρασαν από την ανοικτή στη Λαπαροσκοπική
χειρουργική. Εντούτοις η επανάσταση του 21ου αιώνα στο χώρο της χειρουργικής είναι
η ρομποτική χειρουργική.
Οι νέες αυτές τεχνικές σύμφωνα την Allen (2008) ελαχιστοποιούν τον κίνδυνο
λοίμωξης του χειρουργικού τραύματος λόγω του ελάχιστου χειρουργικού τραύματος
και της γρήγορης κινητοποίησης του ασθενούς.
Ο Varella et all (2010) αναφέρουν ότι οι ασθενείς που υποβάλλονται σε
Λαπαροσκοπικές επεμβάσεις έχουν λιγότερη πιθανότητα να αναπτύξουν λοίμωξη του
χειρουργικού τραύματος από αυτούς που υποβάλλονται σε κλασικές ανοικτές
επεμβάσεις.
Όσο αφορά την ρομποτική χειρουργική ο Hermsen et all (2010) σε μια ποσοτική
έρευνα, που έκαναν στο νοσοκομείο Nebraska κατά την περίοδο του 2000 μέχρι το
2007 όσο αφορά την συσχέτιση της ρομποτικής, χειρουργικής με την εμφάνιση
λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος σε σύγκριση με τις ανοικτές επεμβάσεις
βρήκαν αυξημένο ποσοστό μετεγχειρητικών λοιμώξεων στους ασθενείς που
υποβλήθηκαν σε ρομποτικές επεμβάσεις από αυτούς που υποβλήθηκαν σε ανοικτές
επεμβάσεις και το αποδίδουν στην μείωση εμπειρία της χειρουργικής ομάδας στην
ρομποτική χειρουργική.
Αρκετοί άλλοι συγγραφείς αναφέρουν ότι η ρομποτική χειρουργική συμβάλει στην
ελαχιστοποίηση της μάστιγας των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος. Από την
βιβλιογραφική ανασκόπηση φαίνεται ότι η λαπαροσκοπική και η ρομποτική
χειρουργική συμβάλουν ουσιαστικά στην μείωση των μετεγχειρητικών λοιμώξεων.

21
3.3.14 Περιεγχειρητική Αντιβιοπροφύλαξη

Η περιεγχειρητική αντιβιοπροφύλαξη ως μέτρο μείωσης των ΛΧΤ αποδείχτηκε για

πρώτη φορά από μελέτες σε πειραματόζωα και κλινικές μελέτες την δεκαετία του 1960.
Αρκετές συστάσεις έχουν δημοσιευθεί για την περιεγχειρητική αντιβιοπροφύλαξη και
για μεθόδους και τρόπους διασφάλισης της συμμόρφωσης με τις υπάρχουσες συστάσεις
ώστε να μεγιστοποιείται η αποτελεσματικότητα της (Blatzer et all 2007).
Η αντιβιοτική προφύλαξη συστήνεται σύμφωνα με τις εθνικές συστάσεις της Σκωτίας
το 2002 για τις δυνητικά μολυσμένες επεμβάσεις, τις καθαρές επεμβάσεις όπου
τοποθετούνται εμφυτεύματα και για κάποιες άλλες καθαρές επεμβάσεις.
Ως προς τον χρόνο έναρξης χορήγησης του αντιβιοτικού σύμφωνα με τις εθνικές
συστάσεις της Σκωτίας το 2002 πρέπει να γίνεται 60 λεπτά πριν την πραγματοποίηση
της χειρουργικής τομής και το διάστημα αυτό μπορεί να επεκταθεί σε 120 λεπτά για
φάρμακα όπως η βανκομυκίνη για τα οποία η ταχεία χορήγηση τους μπορεί να
προκαλέσει ανεπιθύμητες ενέργειες.
Εάν χρησιμοποιείται ίσχαιμος περίδεση για τις ανάγκες τις επεμβαίνεις ή έγχυση του
αντιβιοτικού πρέπει να τελειώνει πριν από την έναρξη της περίσφιξης.
Η αντιβιοπροφύλαξη πρέπει να σταματά εντός 24 ωρών ώστε να εκπληρεί τον
προορισμό της χωρίς να χάνει τα προφυλακτικά οφέλη της και να δημιουργεί
ανθεκτικότητα μικροβίων.
Οι περισσότερες μελέτες που αφορούν την συμμόρφωση με τις συστάσεις για την
διεγχειρητική αντιβιοτική προφύλαξη διαπιστώνουν μεγάλες αποκλίσεις ως προς τον
χρόνο έναρξης την διάρκειας χορήγηση και την επιλογή των αντιβιοτικών (Hawn
2006).
Νέο δεδομένο αποτελεί η χορήγηση επαναληπτικής δόσης αντιβίωσης σε χρόνο
ανάλογα με τον χρόνο ημιζωής του φαρμάκου και της ταχύτητας απώλειας αίματος
κατά την διάρκεια χειρουργικών επεμβάσεων με μεγάλη απώλεια αίματος η οποία
προκαλεί ελάττωση των επιθυμητών δραστικών επιπέδων αντιβιοτικού στο αίμα και
στους ιστούς (Markantonis et all 2004).
Επίσης συνιστάται η ενδοφλέβια bolus χορήγηση των αντιβιοτικών γιατί οδηγεί σε
μεγάλη κλίση συγκέντρωση του φαρμάκου και για αυτό τον λόγο πρέπει να είναι
προτιμητέα.

22
Είναι πολύ σημαντικό όμως η χορήγηση της περιεγχειρητικής χημειοπροφύλαξης να
περιορίζεται σε χειρουργικές επεμβάσεις όπου το πιθανόν όφελος να υπερσκιλίζει τις
τυχόν βλαβερές συνέπειες των αντιβιοτικών.

3.3.15 Χειρουργική Τεχνική και Εμπειρία

Ένας παράγοντας που σχετίζεται με τον κίνδυνο εμφάνισης λοιμώξης του χειρουργικού
τραύματος και είναι δύσκολο να ελεχθεί κατά τον Gordon (2006) είναι η χειρουργική
τεχνική και η εμπειρία.
Τα ποσοστά εμφάνισης ΛΧΓ είναι πολύ υψηλότερα όταν μια χειρουργική ομάδα
μαθαίνει μια νέα χειρουργική επέμβαση παρά όταν η επέμβαση έχει γίνει στερεότυπη.
Ένα μέτρο εμπειρίας των χειρουργών σύμφωνα με τον ίδιο συγγραφέα αποτελεί ο
όγκος των πραγματοποιουμένων επεμβάσεων ανά χειρουργό ή ανά νοσοκομείο.
Για το ίδιο θέμα ο Γαβριήλ (2006) αναφέρει ότι στα χέρια του πεπειραμένου
χειρουργού ή μεγάλη και δύσκολη επέμβαση γίνεται ευκολότερη, μειώνεται ο
χειρουργικός χρόνος αποφεύγονται άσκοποι χειρισμοί και κακώσεις των ιστών
παράγοντες που ευνοούν την ανάπτυξη χειρουργικών λοιμώξεων.
Σύμφωνα με τον ίδιο συγγραφέα η συμβολή της πεπειραμένης εργαλιοδότριας
εργαλιοδοτη είναι σημαντική και αναμφισβήτητη γιατί συνετελεί στην άσηπτη και
γρήγορη τέλεση της επέμβασης προλαβαίνοντας λάθη στην ασηψία και
προφυλάσσοντας τα χειρουργικά εργαλεία από επικείμενη μόλυνση.
Όσο αφορά τους νοσηλευτές του χειρουργείου θα ήταν καλό να επιμορφώνονται σε
τακτικά χρονικά διαστήματα για τα νέα δεδομένα που αφορούν την πρόληψη των
χειρουργικών λοιμώξεων στο χώρο του χειρουργείου μέσω διαφόρων σεμιναρίων από
ειδικούς στο θέμα αυτό.

3.3.16 Πρόγραμμα Ελέγχου Λοιμώξεων στο Χειρουργείο

Σημαντικό μέτρο πρόληψης των Λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος στο χώρο του
χειρουργείου όπως αναφέρει η Δαληγκάρου (2007) είναι η εφαρμογή προγράμματος
ελέγχου λοιμώξεων το οποίο πρέπει να είναι προσαρμοσμένο στο σύστημα διαχείρισης

23
του χειρουργείου και να έχει σαν στόχους την προστασία και την ασφάλεια των
ασθενών την προστασία του προσωπικού, και επισκεπτών.
Οι στόχοι αυτοί πρέπει να εξασφαλίζονται αποτελεσματικά με το χαμηλότερο κόστος.
Οι συγκρίσεις των ποσοστών των χειρουργικών λοιμώξεων μεταξύ των χειρουργικών
ομάδων καθώς και οι διανοσοκομειακές και διαχρονικές συγκρίσεις είναι παράμετροι
ελέγχου ποιότητας και γίνονται από εξειδικευμένη επιτροπή ελέγχου ων
νοσοκομειακών λοιμώξεων.
Σύμφωνα με τον Gabeli et all (2002) η συστηματική παρακολούθηση, καταγραφή και
συσχέτιση δεδομένων που αφορούν τον χώρο του χειρουργείου προσφέρουν χρήσιμες
πληροφορίες για την ελάττωση της μάστιγας των μετεγχειρητικών λοιμώξεων.

3.3.17 Χειρουργικά Γάντια

Η χρήση των γαντιών στα χειρουργεία μας παίρνει πίσω στον δέκατο ένατο αιώνα όταν
εισήχθησαν ως μέσο προστασίας των χεριών των νοσηλευτών από τις αλλεργικές
αντιδράσεις του καρβoλικού όξεως το οποίο χρησιμοποιούσαν για την χειρουργική
αντισηψία των χεριών (Halstead 1913).
Αργότερα άρχισε να γίνεται ευρεία χρήση χειρουργικών γαντιών στα χειρουργεία για
αποτροπεί της μετάβασης παθαγόνων μικροοργανισμών από τα χέρια των χειρουργών
στους ασθενείς αλλά και σαν φραγμός στην μεταφορά παθογόνων μικρό-οργανισμών
από τους ασθενείς στα μέλη της χειρουργικής ομάδος.
Αρκετοί συγραφείς όπως οι Harnos et all (2009), Mistelli et all (2009) συσχετίζουν
αυξημένα ποσοστά λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος από τρυπήματα των
χειρουργικών γαντιών διεγχειρητικά και τονίζουν ότι ο κίνδυνος τρυπήματος των
χειρουργικών γαντιών αυξάνεται μετά από 2 ώρες χρήσης από 8% στο 50% για αυτό τα
χειρουργικά γάντια θα πρέπει να αλλάζονται σε τακτά χρονικά διαστήματα.
Ο Marti (2009) αναφέρει ότι τα μικροτρυπήματα των γαντιών συσχετίζονται με
αυξημένα ποσόντα λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος ιδιαίτερα σε ασθενείς
στους οποίους δε χορηγείται αντιμικροβιακή χημειοπροφύλαξη και σαν μέτρο
προφύλαξης αναφέρει την χρήση διπλού ζεύγους γαντιών.

24
Η Laine et all (2004) αναφέρει ότι το 38% των χειρουργών με μονά γάντια έχουν
επαφή με τα βιολογικά υγρά του ασθενούς ενώ το ποσοστό αυτό μειώνεται στο 2% για
αυτούς που φορούν, διπλά γάντια.
Ο Γράσσος (2003) σε μια μελέτη του σε χειρουργείο Γενικού Νοσοκομείου Δυτικής
Αττικής αναφέρει ότι η μικροβιακή χλωρίδα αναπτύσσεται πολύ γρήγορα κάτω από το
χειρουργικό γάντι μέσα στα πρώτα 90 λεπτά ενώ έπειτα ακολουθεί ηπιότερη πορεία
ανάπτυξης.
Η Μανούσου (2003) στην δική της μελέτη για την συχνότητα διάτρυσης των
χειρουργικών γαντιών μετά από θωρακοχειρουργικές επεμβάσεις αναφέρει ότι η
συχνότητα διάτρησης των γαντιών αφορούσε 41% των χειρουργών, 22% των πρώτων
βοηθών και 18% των εγαλιοδοτών. Επίσης ή συχνότερη εντόπιση των ρήξεων ή
διατρήσεων αφορούσε τον δείκτη με ποσοστό 28% τον αντίχειρα με ποσοστό 22% και
τον παράμεσο 17%. Μια σημαντική παρατήρηση ήταν ότι το ένα τρίτο των ρήξεων
ήταν αφανές ρήξεις οι οποίες συνιστούν αόρατο κίνδυνο με ανυπολόγιστες ορισμένες
φορές συνέπειες.
Συμπερασματικά φαίνεται ότι τα χειρουργικά γάντια αποτελούν πηγή ανάπτυξης ΛΧΤ.
Για καλύτερη προστασία του ασθενούς αλλά και της χειρουργικής ομάδας επιβάλλεται
η διπλή χρήση γαντιών και η συχνή αλλαγή τους.
Νέο δεδομένο αποτελούν τα χειρουργικά γάντια με τον (δείκτη εντοπισμού ρήξεων).
Πρόκειται για μια διπλή συσκευασία χειρουργικών γαντιών. Το εσωτερικό χειρουργικό
γάντι έχει χρώμα πράσινο ενώ το εξωτερικό έχει το κανονικό χρώμα.
Όταν υπάρχει ρήξη στο εξωτερικό γάντι τότε φαίνεται το πράσινο χρώμα ο χειρουργός
το βλέπει και αλλάζει αμέσως τα γάντια του.
Για το προϊόν αυτό όμως δεν υπάρχουν αρκετές ανεξάρτητες μελέτες παραμόνο από
την κατασκευάστρια εταιρεία.
Επίσης σήμερα κυκλοφορούν στην αγορά χειρουργικά γάντια με εσωτερική
αντιμικροβιακή κάλυψη από Chlorhexidine gluconate τα οποία σύμφωνα με την
κατασκευάστρια εταιρεία εξουδετερώνουν 99% του ιού της ηπατίτιδας C και HIV σε 60
δευτερόλεπτα. Δεν υπάρχουν όμως ανεξάρτητες επιστημονικές μελέτες που να το
αποδεικνύουν αυτό.

25
3.3.18 Χειρουργική αντισηψία των χεριών
Η χειρουργική αντισηψία των χεριών γίνεται πάντα πριν από κάθε χειρουργική
επέμβαση για την καταστροφή της παροδικής και μείωση της μόνιμης μικροβιακής
χλωρίδας από τα χέρια των μελών της χειρουργικής ομάδας με στόχο την
ελαχιστοποίηση του κινδύνου εμφάνισης λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος.
Τις βάσεις για την σύγχρονη αντισηψία τις έθεσε Joseph Lister το 1865 προτείνοντας
ότι τα μικρόβια πρέπει να αποτρέπονται από την είσοδο τους στην χειρουργική πληγή.
Η χειρουργική αντισηψία των χεριών περιλαμβάνει το αντισηπτικό πλύσιμο των χεριών
με την επάλειψη των χεριών με αντισηπτικό διάλυμα.
Το C.D.C (1999) στις οδηγίες του για την πρόληψη των λοιμώξεων του χειρουργικού
τραύματος δίνει έμφαση και στην χειρουργική αντισηψία των χεριών και ιδιαίτερα στην
επιλογή του αντισηπτικού την τεχνική του πλυσίματος στην χρονική διάρκεια και στην
κατάσταση των χεριών.
o Όσο αφορά το αντισηπτικό τονίζει ότι πρέπει να έχει ευρύ φάσμα
δράσης να δρά γρήγορα και να έχει διάρκεια στο αποτέλεσμα.
o Για την διάρκεια του χειρουργικού πλυσίματος αναφέρεται στις οδηγίες
του C.D.C ότι τα 2 λεπτά είναι αποτελεσματικά και το πρώτο πλύσιμο
της ημέρας θα πρέπει να περιλαμβάνει λεπτομερειακό καθαρισμό της
περιοχής κάτω από τα νύχια με μια βούρτσα.
o Βασισμένοι στις οδηγίες του C.D.C (1999) για το χειρουργικό πλύσιμο
αρκετοί επιστήμονες εστίασαν τις έρευνες τους αργότερα σε 3 βασικά
σημεία. Στο είδος του αντισηπτικού, στην χρονική διάρκεια του
πλυσίματος και στον τρόπο πλυσίματος.
Η Tanner et all (2008) αξιολόγησαν με ανεξάρτητο τρόπο τυχαιοποιημένες μελέτες στις
οποίες έγιναν συγκρίσεις για τις μεθόδους την χρονική διάρκεια και το είδος των
αντισηπτικών που χρησιμοποιούνται για την χειρουργική αντισηψία των χεριών με
σκοπό τον προσδιορισμό των επιπτώσεων της χειρουργικής αντισηφία των χεριών με το
ποσοστό των Λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος μετεγχειρητικά αλλά και των
επιπτώσεων της χειρουργικής αντισηψίας στον αριθμό βακτηρίων στα χέρια των
χειρουργών.
Τα συμπεράσματα των συγγραφέων ήταν ότι η αντισηψια των χεριών συμβάλει στην
μείωση των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος. Όσο αφορά τα αντισηπτικά υγρά

26
φαίνεται να παρουσιάζουν αρκετά πλεονεκτήματα τα αλκολοούχα διαλύματα και
ιδιαίτερα η χλωροχεδιδινη. Επίσης τονίζουν ότι η επάλειψη των αλκολοούχων
αντισηπτικών διαλυμάτων στα χέρια έχει τα ίδια αποτελέσματα με το τρίψιμο των
αντισηπτικών στα χέρια. Το παραδοσιακό βούρτσισμα των χεριών κατά το χειρουργικό
πλύσιμο δεν συμβάλει στην μείωση των ΛΧΤ σύμφωνα με τους συγγραφείς.
Τα πλεονεκτήματα της επάλειψης αλκοολούχων διαλυμάτων στα χέρια των μελών της
χειρουργικής ομάδας σε σύγκριση με το χειρουργικό πλύσιμο των χεριών με
αντισηπτικά σαπούνια με σκοπό την πρόληψη λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος
υποστηρίζουν με ερευνητικά δεδομένα και άλλοι συγγραφείς όπως ο Parieti et all
(2002), kamps et all (2005).

4. Συμπεράσματα – Εισηγήσεις

Έχουν περάσει 18 χρόνια από τότε που το Διεθνές κέντρο ελέγχου και πρόληψη
ασθενειών παρείχε τις πρώτες αξιόπιστες αναφορές σχετικά με τα μέτρα πρόληψης που
πρέπει να εφαρμόζονται στον χώρο του χειρουργείου για την μείωση των λοιμώξεων
του χειρουργικού τραύματος.
Από τότε ελάχιστοι ερευνητές χρησιμοποιώντας ως πρωτογενή βάση πληροφοριών τις
οδηγίες του CDC (1999) για την πρόληψη των ΛΧΤ ασχολήθηκαν με τον εντοπισμό
νέων δεδομένων που συμβάλουν στην μείωση των ΛΧΤ στον χώρο του χειρουργείου.
Οι συγγραφείς της παρούσας εργασίας μέσω βιβλιογραφικής ανασκόπησης εντόπισαν
ορισμένα νέα δεδομένα που έχουν σχέση με τον χώρο του χειρουργείου και συμβάλουν
στην πρόληψη των Λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος, όπως η κατασκευή των
χειρουργικών αιθουσών από φορητούς τοίχους που είναι κατασκευασμένοι από
πορσελάνη και ατσάλι σε ειδική σύνθεση ώστε να εξασφαλίζουν βακτηριοσταπικότητα
100%, ο χειρουργικός ιματισμός μιας χρήσεως, το προεγχαιρητικό γύρισμα με ειδικές
γυριστικές μηχανές πριν την είσοδο του ασθενούς στην χειρουργική αίθουσα, το
σύστημα αερισμού των χειρουργείων Laminar Air Flow καθώς και την επαλήθευση της
σωστής λειτουργίας του συστήματος αυτού. Tο ζέσταμα του ασθενούς από τον θάλαμο
νοσηλεία του στο χειρουργείο και στην αίθουσα ανάνηψης για αποφυγή υποθερμίας. Η
χρήση Tourniquet (ισχαιμού περίδεσης) μια χρήσης ή εφαρμογή προγράμματος ελέγχου
λοιμώξεων στο χειρουργείο.

27
Εισηγούμαστε να δημιουργηθούν πρότυπα και πρωτόκολλα εργασίας εντός του χώρου
του χειρουργείου.
Πρέπει να υπάρχει αρχείο προδιαγραφών προτύπων εφοδιασμού των αναγκών και
εφοδίων και όχι να ακρούμαστε στα πιο φθηνά.
Ο εφοδιασμός πρέπει να γίνεται βάση των Ευρωπαϊκών standards.
Επιβάλλεται η συνεχές επιμόρφωση όλων των εργαζομένων στον χώρο του
χειρουργείου στον τομέα των λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος.
Γιατροί, νοσηλευτές, Διοίκηση και γενική όλοι οι εργαζόμενοι στο χειρουργείο σε μια
κοινή και ανιδιοτελή συνεργασία και κάτω από μια ομπρέλα που λέγεται καλό του
αρρώστου μπορεί να μειώνουν την μάστιγα των μετεγχειρητικών λοιμώξεων.

“All health care workers are under ethical and legal duttes to protect the health
and safety of their patients”.
(Department of Health – UK)

28
 5. ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΚΕΣ ΠΑΡΑΠΟΜΠΕΣ

ΕΛΛΗΝΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Γαβριήλ Π. (2007) Μετεγχειρητικές Λοιμώξεις Αίτια και προσπάθεια

ελαχιστοποίησης τους στο χώρο του χειρουργείου. Διαθέσιμο.
Medtime.http://www.Medtime.gr Ημερομηνία Πρόσβασης 20 Σεπτεμβρίου 2010.

2. Γερουλάνος Σ. Χειρουργικές Λοιμώξεις 1ο Διεθνές Συνέδριο Χαλκός και

Δημόσια Υγεία. Αθήνα 2008.

3. Γράσσος Ν. Μικροβιακή χλωρίδα χεριών και χειρουργικό γάντι. 14ο

Πανελλήνιο Συνέδριο ΣΥΔΝΟΧ. Σαντορίνη 2003.

4. Δαληγκάρου Ο. Πιστοποίηση Ελέγχου ποιότητας στο Χειρουργείο. 10ον

Πανελλήνιο Συνέδριο χειρουργικών Λοιμώξεων. Αθήνα 2007.

5. Κομπορόζος Β. Μέτρα πρόληψης λοιμώξεων στο χειρουργείο 10ον Πανελλήνιο

Συνέδριο χειρουργικών λοιμώξεων. Αθήνα 2007.

6. Μανούσου Α. Η συχνότητα διάτρησης των χειρουργικών γαντιών μετά από

ανοικτές θωρακοχειρουργικές επεμβάσεις. 14ο Πανελλήνιο Συνέδριο ΣΥΔΝΟΧ.
Σαντορίνη 2003.

7. Παπαδόπουλος Ν. Η ενεργός συμμετοχή των χειρουργών είναι απαραίτητη για

την ελάττωση των επιπτώσεων των χειρουργικών λοιμώξεων. 10ο Πανελλήνιο
Συνέδριο χειρουργικών λοιμώξεων. Αθήνα 2007.

8. Παπαδάκη Α. (2000). Το χειρουργείο στην Βασική Νοσηλευτική εκπαίδευση.

Αθήνα: Ιατρικές εκδόσεις Λίτσας.

29
9. Ρίκος Μ. Φουρμουζη Μ. Γραμματικόπουλος Η.Α. (2009). Παράγοντες κινδύνου
ανάπτυξης λοιμώξεων χειρουργικής θέσης σε ένα τριτοβάθμιο νοσοκομείο
στην Ελλάδα. Αρχεία Ελληνικής Ιατρικής 26 (3) 390 – 400.

10. Ρουμπελάκη Μ. (2008). Η επίπτωση των χειρουργικών Λοιμώξεων στα

Νοσοκομεία της Κρήτης. Πανεπιστήμιο Κρήτης. Σχολή επιστημών υγείας, Τμήμα
Ιατρικής.

11. Φαιτατζίδου Α. Η συμβολή του προτύπου ΕΝ 13795 στην πρόληψη των

λοιμώξεων του χειρουργικού τραύματος. 10ον Παγκόσμιο Συνέδριο
Αποστείρωσης Θεσσαλονίκη 2009.

30
ΑΓΓΛΙΚΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

1. Abrem MJ, silva ME, schacher L, Adolphe D (2003). Designing surgical clothing
and Drapes according to the new technical standard. International Journal of
clothing and Technology vol. 55 issue1 p. 69 – 74.

2. American institute of Architects. (2006). Guidelines for design and construction

of Hospital and Health care Facilities. Washington DC: American institute of
Architects Press 2006.

3. American institute of Architects. Academy of Architecture for Health (2001).

Guidelines for design and construction of Hospital and health care facilities.
Washington D.C: The American institute of Architects 2001.

4. AORN (2008). “Recommended Practises for use of the Pueumatic tourniquet in

the Perioperative Practice setting” in AORN Perioperative standards and
Recommended practices. (Denver: Association of operating Room Nurses inc.
2008) p. 483 – 495.

5. Barie P.C (2002) surgical site infection: Epidemiology and Prevention. Surgial
infection (larcmt) 3 suppl: p. 59:21

6. Beck wc, collete T.S. (1981) False faith in the surgeons gown and surgical drape.
AM. J. Surg 83:125-125

7. Berry E. Kohn M. (1992) Operating room technique. Mosby. Year Book inc.

8. Blatzler Dw, Houck PM, Richard. C steel L, Dellinger EP, Fry DE, wrightc, Cark K.
Red L. (2005) use of antimicrobial prophylaxis. For major surgery. Arch surgery
140:174:82.

31
9. Blom A. Estela C. Bowker K, Mac Down A, Hardy J, (2000). The passage of
bacteria through the surgical Drapes. Ann R. coll surg Eng No:82(6) 405 – 7.

10. Brand & C. (2008) O R ventilation with laminal air flow. An surg 248:695-700

11. Brown DQ. (2000) Electrocardiography wires a potential source of infection.

NTI news May 24 B1:B4.

12. Centers for Disease control and prevention (2004) USA Recommendation on
Prevention of surgiel site infection p. 287 – 310.

13. Cheadle WG. (2006). Risk Factor for surgical site infections. surgical infection
(Lanchmt) 7suppl: S 7 – 11.

14. Cowan T (2001). The new AIA Guidelins. Their impact on Pre and post-of
infection control www.infection control today com/articles/2001/10/ the-new-aia-
guide lines. Aspx

15. D. Allo M, Tedesco M, (2005) operating room Management: Operative suite

consideration infection control. Surgiel clinics of North America volume 85, issue
6 p. 1291 – 1297.

16. Danne J.R., Malone D, Tracy J.K., Ganno C., Napolitano LM, (2002).
Perioperative anaemia an independent risk factor for infection, mortality and
resource utilization in surgery. J. Surgery Re 2002, 102:p. 237-244.

17. De Guallyc (2006) Blood pressure cuff as Potential vector of pathogert Micro-
organism. Inf control Hosp Epidemiology 27 (9).

18. European standard EN 13795 – I http://www. Vip medical. it / docs/ en. Pdf
Accessed on 20/9/10.

32
19. Gabel R, Kalli J, Lee BS, sprat DG, ward DS. (2001). Operating room
management. Mediforce services SA.

20. Gordon SM (2006). Antibiotic praphylaxis against Post-operative wound

infection. Cleveland clinic J med (72): p. 542 – 545.

21. Haley RW (1986) Managing Hospital infection control cost effectiveness

American Hospital Publishing USA.

22. Halstead WS (1913) Ligature and suture material. Journal of the American
Medical Association 15, P 1119-1125.

23. Harnoss, J. Partecke Li, Heidecke CD, Huebner No, Kramer A, Assadian O, (2010)
Concetration of Bacteria Passing through puncture Hole in surgical gloves. AM. J
infection control volume 154 p. 8

24. Herjmsen MD, Hinse T, Sayles M, sholtz L, Rupp ME (2010). Incidence of

surgical site infections associated with Robotic surgery. Infection control.
Hospital Epidemiology 31 (8): p. 822-827.

25. Hill GE, Frawlen WH, Griffith KE, Forester JE, Mines JP (2003). Allogenic blood
tranfussion increases the risk of post operative bacterial infection. J Trauma
2003:54: p.908-914.

26. Horan TC, Gaynes RP., Martone WJ, Jarvis WR, Emori TG (1992) C.D.C
Definitions of nosocomial surgical the infectons. A Modification of C.D.C
definition of surgical wound infections. Infection control HOSP Epidemiology
13:606-608

27. Hown MT, Gran SH, Vick CC (2006) Administration of prophylactic antibiotic
for major surgical procedures. J American College of surgery 203: p. 803 – 811.

33
28. Howorth FH Prevention of Airborn infection during. Lancet 1985, p. 386-388.

29. Jancin B. (2004) Antibiotic resistand Pathogent Found on 77% of ECG lead
wires. Cardia news 2004 2 (3) : p. 14

30. Jepsen U.B, Bruttomesso KA. (1993) The effectiveness of preoperative skin
preparation: An integrative review of the literature – Aorn Journal volume 58 issue
3 p. 456 – 458.

31. Jorg Braun (2009). Copper fittings beat bacteria. European Hospital
www.european – hospital.com/en/article/6156 – coopers – fitting – bear – bacteria .
htm.

32. Kurz A. (2008) “thermal care in the perioperative period”. Best practice and
research clinical Anoesthesiology. Voll 22 No:1 p. 39-62.

33. Kirkland KB, Brings JP, Trinette sc. (2009). Surveillance of surgiel site infections:
Decade of Experience at a colombian Tertiary care center. World Journal of surgery.
volume 27, Number 1 May.

34. Knobboy B.A, Vander ME, vanttorn JR, Busscher HJ (2007). Transfer of bacteria
between biomaterials, surfaces in the operating room – an experimental study. J
Biomed mater Res A8O p. 790-799.

35. Kostopanagiotou G, Pandazi A, Matsota P, Arkadopoulou N, Dalamanga M, Politou

M, Trauvou O, smirniotis V. (2007). Effect of packed red Blood cells
Transfussion on plasma Fibronectin during liver resection. Tranfus. Med 17: p.
115 – 118.

36. Kurz A, Sessler DI, Lenhor DT, (2009) Perioperative normothermia to reduce
the incidence of surgical wound infection and shorter hospitalization. N.
England Journal Medicive (334): 1209 – 1215.

34
37. Leaper D (2006) Effect of local and systemic warming on past-operative
infections. Surgiel infections 2006, 7, (supplementary 2) p. 101 – 103.

38. Leaper D. Effect local and systemic warming on post – operative infections.
surgical infections. Summer 2006, 7 (supplementary 2): p. 101-103.

39. Leaper D., Roy B.S., Palasca A, Cullen K, worsten D. Aitken EG whittle M,
Prevention and Treatment of surgical site infection: summary of nice quidance
BMJ 2008; 337.

40. Liau kui Hiu (2010) strategy to prevent unplanned post operative hypothermia
in Elective major operation. Healthcare improvement festival 2010
www.nhg.com59 college down.

41. Lidwell OM, Lowbuy EJL, whyte M, Blowers R, Stanley SJ Lowe D, (1983).
Airborn contamination of wounds in joint replacement operation: The relation
to sepsis rate. J. Hospital infection 1983 D:4:111-131.

42. Lonne, T, Aarnio P. (2001) How often does glove Perforation occur in surgery?
Comparison between single glove and a double gloving system. Am journal of
Surgery 181 (6) p. 564 – 566.

43. Ludovic R. The structural design and fuctioning of the operating theatre must
seek to combat noscomial infections. Aseptic surgery forum 2010.

44. Mahoney CB, odom J, (1999) Maintaining intraoperative normotheria A.

Metanalysis of outcomes with cost. ANNA Journal 1999 67 (2): 155-64.

45. Mangram AJ, Horan TC, Pearson ML, silver LC, Jarvis WR, (1999). Guideline for
preventon fo surgical site infections. Infect control Hosp Epidemiol 1999 20 (4) :
p. 247 – 278.

35
46. Markantonis SL, Kostopanayiotou G, Panides D, Smirniotis V, Voros D. (2004)
Effect of blood loss and Fluid replacement on serum and tissue gentamycin
concentration during colorectal surgery. Clinical therapy (26): p. 271 – 281.

47. Maureen Tedesco (2001). Operative room management, and suit consideration.
infection control Surgial clinics of North America – volume 8 issue December.

48. Mauerman W.J., Nemergut EC (2006). The anaesthesiologist role in the

prevention of surgtical site infection. Anaegthesiology 105: 413 – 21.

49. Misteli H, weber WP, Deck S, Rosential R, zwahlen M. Fuenglistuper P, Bolli MK,
oertli. D, widmer Af, Mart WR (2009) surgical gloves Perforation and the risk of
surgical site infection. Arch of surgery 144 (6) p. 553 – 558.

50. Olsen KM (2009). Prevention of surgical site infection. Improving compliance

with surgical care improvement project. Measure. Med scape pharmacist .

51. Parietti J, Thiben P, Heller R, Rous Y, - von P., Bensa doun H, Bouvet A,
Lemarhand F, Countour X (2002). Hand Rubbing with Agueous Alcoholic
solution VS Traditional surgical Hand scrubbing 30 Day surgiel site infection
rates. Jama 2002 – 288 p. 722 – 727.

52. Partecke LI, Goerdt AM, Langner I, Jaeger B, Assadion O, Heideck CD, Kramer A,
Huebrer NO. (2009) incidence of Microperforation for surgical gloves depends
on dutation of wear. Infection control Hosp Epidemiology 30 (5) : p. 409-414.

53. Pedersen K. (2007) implementing New Guideliness for prevention of surgical

site infection in practise AM J infection control (35) p. 290 – 301.

54. Peter wood J, Shidhar V (2009) water conservantion in surgery: a comparison of

two surgical scrub techniques demonstrating the amount of water saved using a
tapson taps off technique. Australian journal of Rural Health 17(4) p. 214 – 217.

36
55. Rushma (S) 2010. Steps to optical site preparation OR Nurse volume 4 issue 3 p.
9-11.

56. Scottish intercollegiace Guidelines Net work (2000). Antibiotic prophylaxis in

surgery, a national clinical guideling SIGN 45 p 1-52. Available at www.sign
ac.uc/pdf/sign45 pdf.

57. Sellick JA, stelmach M, mulotte JM (1994). Surveillance of surgical wound

infections following open Heart surgery. Infection control Hosp Epidemiology
(15) p. 18-21.

58. Soriano A, Bori G, Miana M. Garcia S. Ramico J, Martinez C, Pastor J. Martinez

A, codnu C, Balsora M. Randomised and douple blind study to evaluate the best
moment to infuse the prophylactic ausibiotic in knee arthoplasty performed
under ischemia. 26 Annual meeting of the European Bone and Joint infection
society 2007.

59. Stenbrecher E (2002). Surveillance of the post operative wound infections.

Reference date of the hospital surveelance system. Chirugr 2002. 73(1) p. 76-81.

60. Streifel AJ (2004). Design and maintenance of Hospital ventilation systems and
the prevention of airborn nosocomial infection. Epidemiology and infection
control Baltimore: william and wilking .

61. Tanner J (2006) Surgical gloves Perforation and protection. J penoperative pract
2006, 16 (3) : p. 148 – 152.

62. The role of clothing and drape in the operating room (1988) J Hospital infection.
(11) supp C: p. 2 – 17.

63. Todd B. (2007). The not so Hidden cost of SSI. Aorn Journal volume 86 issue 2
p. 249 – 258.

37
64. Tye S. Stephen F, Block M. (2009) Guidelines for design and construction of
Health care facilities. Health care Associated infection vol. 9 No: 3

65. Varela JE, Wilson SI Nquyer NT (2010). Laparoscopic surgery significantly

reduces surgial site infections compared with open surgery. Surg Endoscopy 24
(2) : p. 270 – 276.

66. Verkala k., Makela P., Ojajarvi J, Tittanen L, Horborn J (1996). Air contamination
in open Heart surgery with Disposable Gowns and drapes Ann Thoracis surgery
50:757:61.

67. Wilson J. (1995) wound infection. In infection control in clinical Procedures

Bullieve Tindall London 1995: p. 181-201.

68. Yasungara H, Ide H, ohe k. (2007) Accurancy of economic studies on surgical site
infections. Journal of hospital infection volume 65 issue (p. 102 – 107).

69. Yuafei P, Minhaa z, Qing Y., Xuaehua C, Beiging Y, Bingua L. (2009). Heated
and Humidified CO2 prevents Hypothermia, Peritonel injury and
instraadominal Humitified adhesions during prolong laparascopic insuflation
(2009). Journal of surgical Research 151, p. 40-47.

38